1. Słowo wstępne
To jest artykuł, w którym znajdziesz odpowiedzi na wiele
intrygujących pytań związanych ze stroną. Dowiesz się kto, po co i
dlaczego tą stronkę zrobił. Dowiesz się też, jak uruchomić gry na
Atari, korzystać z zasobów na stronie i kilka innych drobiazgów. W
ten sposób nie zadasz mi mailem wielu niepotrzebnych pytań... ;)
Spora część poniższego tekstu była już prezentowana w serwisie, ale
jesteś tu nowy, możesz nie umieć tych informacji odnaleźć. Teraz
wszystko masz w jednym, łatwo widocznym miejscu.
2. Kto jest temu winny?
Zacznijmy od sprawców zamieszania. Zasadniczo najbardziej winny
jest piszący te słowa czyli
Kaz. Wszystko zaczęło się w 1997
roku, gdy naszła mnie myśl, zamieniona później w czyn, by
zgromadzić jak najwięcej gier na małe Atari. Nie z prymitywnej
chęci posiadania jak najwięcej, ale dlatego, że nasz komputerek
zaczął definitywnie odchodzić w przeszłość i miałem obawy, czy
taśmy i dyskietki do niego przetrwają dłużej niż kilka lat. Pliki
gier zacząłem gromadzić na twardym dysku mojego Atari 4160 STE i
tak to się zaczęło... Potem złapałem kolekcjonerskiego bakcyla -
chciałem zdobyć WSZYSTKIE gry, jakie powstały na Atari. Przyjemne
hobby zamieniło się w żmudną, mrówczą robotę przeczesywania
internetu w poszukiwaniu kolejnego, jeszcze przeze mnie nie
posiadanego programu. Ślęczenie nad milionami stron, porównywanie
dziesiątek tysięcy plików, tysiące godzin uruchamiania gier, setki
nie przespanych nocy...
W końcu zdecydowałem, że podzielę się swoją wielomiesięczną pracą
(bo już nie można tego było nazwać przyjemnym hobby) z wszystkimi
miłośnikami Atarynki. Tak narodziła się ta strona, a w jej
powstaniu oprócz mnie maczało palce kilka osób. Zacząć należy od
mojego przyjaciela
Zygi, na codzień zdolnego programisty,
który napisał kod html do strony oraz stworzył bazę danych i
zainstalował system nowinek, a także wspierał licznymi pomysłami.
Drugi w kolejności jest
Toras, znany swego czasu Atarowiec
(16-bitowe), a obecnie świetny twórca stron www, który pomógł mi
przekuć moją graficzną wizję strony na gotowy do wykorzystania
szablon. Podziękowania należą się również
Tux-owi, takoż
bardzo staremu Atarowcowi, obecnie wybitnemu administratorowi
sieci, który udostępnił łatwą do zapamiętania domenę atarionline.pl
wraz z miejscem na serwerze. Podziękowania należą się też
Azbestowi, który uruchomił mirror dla plików katalogu.
Wszystkim im chcę publicznie podziękować za to, że spełniło się
jedno z moich marzeń, to o powstaniu tej strony.
Obecnie strona rozwija się dzięki współpracy i zaangażowaniu wielu
osób, które stale współpracują z atarionline.pl. Osób tych było i
jest tak wiele, że nie sposób ich wszystkich wymienić. Jednak muszę
podziękować za szczególnie duży wkład wniesiony przez dwie osoby,
które poświęciły dziesiątki godzin, by wesprzeć mnie w rozwoju
serwisu. Są to
Charlie Cherry oraz
Larek (ArSoft),
którzy też z tego tytułu otrzymali honorowy tytuł Inspektora :)
Wielkie dzięki chłopaki!
3. Co to jest Atari?
Jeśli ta nazwa Ci nic nie mówi, albo mówi bardzo mało, to
potrzebujesz "nakręcenia", może Atari stanie się też twoją obsesją
:) Co to jest więc Atari? Zdania są podzielone. Dla jednych Atari
to potężna w latach 80-tych amerykańska firma, dla innych przede
wszystkim jej komputery domowe produkowane w milionach sztuk od
końca lat 70-tych do połowy lat 90-tych, dla jeszcze innych to
symbol rodzącego się rynku konsol i gier wideo. Ale to także
atmosfera kształtująca się wokół firmy i użytkowników jej sprzętu.
Niezliczona może być liczba anegdot i opowiastek o bojach toczonych
z konkurencyjna firmą Commodore, o druzgocących upadkach i
radosnych wzlotach przedsiębiorstwa Atari, o ustanawianiu przez nie
nowych standardów na rynku komputerów i rozczarowujących porażkach
marketingowych, o fantastycznych konstruktorach sprzętu, o
genialnych programistach, o nastoletnich fanatykach, wreszcie o
osobistych przeżyciach każdego, kto zetknął się z magicznym
znaczkiem w kształcie góry Fudżi.
Atari to jedna z technologicznych legend XX wieku. Niesamowita
opowieść z pionierskich czasów przemysłu komputerowego. Zagmartwana
historia świata rozrywki i komputerów, blasków i cieni biznesu,
rozwoju i upadku przemysłowych imperium. A obecnie jest wciąż
pisaną historia oddanych fanatyków firmy i nigdy nie wychodząca z
mody nostalgia za "dawnym, dobrymi czasami". Tak naprawdę to pogoń
za naszym dzieciństwem i młodością, ale cicho sza... To jest
właśnie prawdziwe Atari - nie firma, nie komputer, nie bezduszna
maszyna, ale wspomnienia dzieciństwa, przebłysk z początków
komputerowej ery, gdy te tajemnicze, szare pudełka wkroczyły do
naszych domów i stały się ich częścią...
4. Po co jest ta strona?
Tutaj uzależnieni od wspomnień o Atari mogą pobrać niezbędne im
dawki narkotyku. Jeżeli byłeś fanem Atari, to na pewno chciałbyś
poczuć to przyjemne drżenie gdzieś w środku, gdy zagrasz w grę,
której nie widziałeś 10 albo 20 lat... Dać swojej wyobraźni zerwać
się z łańcucha i przemierzyć w "Road Race" całe Stany, odeprzeć
kolejną inwazję w "Zybexie" czy uwolnić "Robbo" z niezliczonych
pułapek. Jeżeli zaś nigdy nie byłeś fanem 8-bitowych komputerków,
bo urodziłeś się za późno albo rodzice woleli kupić Ci kolejkę, to
możesz popatrzeć, w co bawiły się dzieciaki wiele lat temu, gdy
wymyślono komputer domowy...
Na tej stronce każdy miłośnik 8-bitowego Atari może sobie wybrać
program, który chciałby zobaczyć i uruchomić na emulatorze (albo na
oryginalnym sprzęcie). Są tu skatalogowane programy użytkowe, ale
przede wszystkim daje ona dostęp do alfabetycznego katalogu gier na
małe Atari. Katalog był tworzony przeze mnie z przerwami przez
kilka lat, więc jest z czego wybierać. Śmiem twierdzić, że jest to
największy _tak uporządkowany_ zbiór gier Atari w sieci. Takie było
zresztą moje pierwotne założenie - żebyśmy my, Atarowcy, mieli w
jednym, ogólnodostępnym miejscu wszystkie gry dla naszego
ulubionego komputerka. Katalog ma dwie niezaprzeczalne zalety:
zawiera wszystkie, a nie tylko wybrane wersje danej gry, a do tego
można go zciągnąć ze strony w postaci jednego, zarchiwizowanego
pliku w formacie 7z. Tego nie ma nigdzie indziej.
Drugą, bardzo ważną funkcją, jaką ma ambicje pełnić atarionline.pl,
jest rozbudzanie i aktywowanie ludzi twórczych, którzy chcieliby
zdziałać coś dla 8-bitowego Atari. Jest to miejsce przyjazne dla
osób piszących programy, grzebiących w sprzęcie, rysujących grafikę
czy komponujących muzykę. Każdy, kto ma chęć coś zrobić jest tu
mile widziany, a obowiązującą regułą jest konstruktywna, a nie
bezsensowna krytyka.
5. Jak korzystać ze strony?
Strukturę strony bardzo łatwo zrozumieć. Po lewej stronie, na
szarym pasku znajdują się skróty do wszystkich informacji i
zasobów. Po kliknięciu tam na białym tle po prawej pojawia się
zawartość. Proste jak drut. Zasoby podzielone są na kilka
kategorii:
Nowinki - najświeższe wiadomości o zmianach w serwisie.
Tutaj umieszczam zarówno informacje o nowych grach w bazie danych,
jak i o modyfikacjach strony, ciekawych wydarzeniach i wszystkim,
co ma związek z Atari. Staram się pisać nowinki tak często, jak się
da, ale wszystko zależy od tego ile materiału nadchodzi pocztą i
ile wolnego czasu pozostawia rodzina i praca.
Rozmawiali - wydzielony dział zawierający tylko wywiady z
osobami ze środowiska Atari. Czasem są to osoby, które już dawno
nie są Atarowcami, ale na zawsze pozostaną częścią historii tego
komputerka, czasem są to ludzie, którzy wciąż działają w
"biznesie".
Dla początkujących - dział, który właśnie powstał. Ma
dostarczyć informacji początkującym, którzy wracają do Atari po
latach albo dopiero zaczynają się Atari interesować. Oprócz
podstawowych informacji o stronie, znajdują się tu informacje o
korzystaniu z katalu gier, a także emulator Atari800Win w wersji
4.0, wraz z potrzebnymi plikami ROM. Mile widziane wszelkie
komentarze i pomysły w celu dalszego usprawnienia pomocy
"zielonym".
Katalog gier - pierwotnie esensja strony, obecnie jeden ze
stałych, ale nie najważniejszych elementów. Kilka tysięcy plików
gier posortowanych alfabetycznie, sprawdzonych w działaniu na
oryginalnym Atari lub/oraz na emulatorze Atari na PC.
Opisy gier - jak sama nazwa wskazuje, tutaj znajdują się
bardziej szczegółowe informacje o grach - okoliczności ich
powstania, sposoby grania i metody przejścia albo ukończenia.
Katalog użytków - powstał na podobieństwo katalogu gier, ale
nie jest jeszcze tak rozbudowany. W przeciwieństwie do katalogu
gier, gdzie programy są ułożone alfabetycznie, tutaj użytki
podzielone są według tego, jakie mają zastosowanie - osobno
programy do grafiki, muzyki czy obsługi stacji dysków. Dodatkowe
podkatalogi zawierają schematy elektroniczne sprzętu Atari oraz
programy użytkowe dla PC i innych komputerów, które bezpośrednio
mogą wspomagać użytkowników Atari.
6. Jak wyszukać coś w katalogu gier?
Nie trzeba chyba wspominać, że w celu sprawnego korzystania z
zasobów na stronie i szybkiego wyszukiwania plików gier należy
zapoznać się z zasadami rządzącymi katalogiem gier. Zbiór ma przede
wszystkim służyć do tego, by można było w miarę łatwo wyszukać daną
grę. Z tego względu katalog rządzi się pewnymi zasadami
ułatwiającymi poszukiwania, mam nadzieję że logicznymi.
- Katalog zawiera jedynie gry i programy bezpośrednio z nimi
związane - np. edytory plansz do danej gry, przeznaczone na
8-bitowe komputery Atari. Zbieram wszystkie pliki, niezależnie od
tego, kto, kiedy i w jaki sposób je łamał, skąd pochodzą i w jakim
formacie dotrwały do naszych czasów - najważniejsze by
działały.
- Wszystkie pliki, które znajdują się w katalogu, zostały
uruchomione co najmniej raz i to przynajmniej do chwili, w której
udało się wymusić reakcję programu, czy to joystickiem czy to
klawiaturą. Dzięki temu szansa, że gra jest uszkodzona, nie działa
albo się zawiesi została zredukowana do minimum. Oczywiście nie
byłem w stanie zagrać we wszystkie gry i je ukończyć, tak by
stwierdzić, że na dalszym etapie nie będzie przykrej niespodzianki,
ale myślę, że z pomocą Atarowców i to się uda stwierdzić. :-)
- Większość gier była uruchamiana na oryginalnych Atari 800XL
oraz 130XE nie posiadających żadnych sprzętowych przeróbek, a
jednocześnie na emulatorze Atari800Win Plus, poczynając od wersji
3.0. Jednak niektóre pliki były uruchamiane tylko na emulatorze, a
niektóre tylko na oryginalnych Atari. Gdyby ktoś wykrył w związku z
tym jakieś problemy z grą, proszę o informację.
- Wszystkie gry zostały ułożone alfabetycznie, w katalogach od A
do Z. Gry, których nazwy zaczynają się od cyfr zostały umieszczone
w osobnym katalogu 0-9. W katalogach znajdują się podkatalogi o
nazwach dokładnie takich, jak nazwa gry - np. Leaderboard Golf II
jest podkatalogiem zawierającym wszystkie pliki tej gry.
- Jeżeli tą samą nazwę ma więcej niż jedna gra, co wcale nie jest
rzadkim przypadkiem, w nazwach podkatalogów z tymi grami pojawia
się na końcu dopisek z numerem wersji w postaci (vx) gdzie x to
kolejny numer - np. Reversi (v3).
- Zdarza się, że pojawiają się wątpliwości co do prawidłowej
nazwy gry. Gra może mieć inną nazwę przyjętą zwyczajowo, a inną
napisaną w samym programie, np. Road Race to naprawdę The Great
American Cross-Country Road Race. Zdarza się, że nazwa przyjęta w
instrukcji gry jest inna niż w programie, np. Football określany
jest jako Realsport Football. Przyjąłem, że w takich wypadkach
nazwą gry jest to, co jest napisane w samym programie i to w
najwierniejszy sposób, nawet jeśli wystąpi oczywisty błąd językowy
popełniony przez autorów. Zdarzają się też przypadki, w których w
grze dana nazwa występuje w różnych postaciach, przykładem jest
Pokersam i Poker Sam w jednym i tym samym programie. W takich
wypadkach o nazwie w katalogu decyduje moje wyczucie.
- Istnieją gry, które nie mają nazwy w programie, a ponadto nie
posiadam o nich jakichkolwiek materiałów, by ustalić właściwą
nazwę. Wtedy albo nie decyduję się jej jeszcze umieścić w katalogu,
albo przypisuję nazwę, którą posługują się inni zwyczajowo.
Ponieważ nie raz okazało się po dotarciu do źródeł, np. czasopism,
które wypuściły daną grę, że nazwa jest inna niż powszechnie się
sądzi, jestem otwarty na wszystkie zmiany, jeśli tylko będzie
odpowiednie uzasadnienie. Przyznam też, że bardzo przydała by mi
się pomoc innych osób w ustalaniu niektórych nazw, w szczególności
docieranie do źródeł programu, ponieważ wszystkiego sam nie jestem
w stanie zrobić.
- Jeżeli nazwa rozpoczyna się od angielskiego rodzajnika the
trafia on na koniec nazwy podkatalogu, po przecinku - np. Atari
Olympics, The. Pozwala to uniknąć poszukiwania gier pod literą T,
gdy intuicyjnie rozpoczynamy szukać pod właściwą literą. Nie
zdecydowałem się na takie rozwiązanie w przypadku innych
angielskich przedrostków jak a, jak również niemieckiego das czy
podobnych w innych językach, ponieważ nie ma ich zbyt dużo i nie
powinny sprawiać kłopotu.
- W każdym podkatalogu może się mieścić więcej niż jeden plik z
grą. Nazwa takich plików zawsze jest taka sama jak nazwa
podkatalogu, oczywiście z odpowiednim rozszerzeniem pliku, w
praktyce będzie to jeden z formatów: xex, atr, atx, xfd, dcm, cas,
rom, bas. Ponieważ jednak może być więcej plików tej samej gry o
tej samej nazwie i tym samym rozszerzeniu, w nazwach plików pojawia
się na końcu nazwy, a przed rozszerzeniem, numer wersji pliku w
postaci (vx) gdzie x to kolejny numer - np. Zybex (v3).atr. W
poprzedniej wersji bazy była też zasada, że "Kolejność numeracji
plików nie jest tu przypadkowa, tak jak przy podkatalogach -
obowiązuje zasada, że pliki są numerowane od najdłuższego do
najkrótszego, a dopiero gdy mają tą samą długość - decyduje
przypadek." Obecnie kolejność wszędzie jest związana z czasem
dodania do katalogu - nowsze pliki mają wyższe numery wersji.
- Dodatkowo w nazwie pliku może się pojawić nawias z innym
skrótem. Oto znaczenie tych skrótów:
- (sx) - x oznacza kolejna stronę dysku przy plikach dyskowych -
w ten sposób pierwsza strona pierwszego dysku czyli to, co
oznaczane bywa jako strona 1 lub strona A, w mojej nomenklaturze
oznaczone będzie jako (s1), zaś (s3) oznacza pierwsza stronę
drugiego dysku;
- (x) - x jest tu liczbą kilobajtów określającą minimalną pamięć
RAM niezbędną do uruchomienia gry, jeżeli potrzeba jej wiecęj niż
standardowe 64 i jak na razie przyjmuje wartości: 128, 256 oraz
320;
- (ntsc) - program działa prawidłowo tylko na komputerach
wyświetlających obraz w systemie NTSC (głównie wersje
amerykańskie);
(osa) – gra uruchamia się tylko na komputerze z system operacyjnym
A, zainstalowanym w starszych Atari (system ten można symulować
odpowiednim programem także na nowszych modelach);
(osb) – to co powyżej, ale dotyczy systemu operacyjnego B;
- (demo) - wersja demonstracyjna gry, czasami grywalna, czasami
nie lub inny fragment demonstracyjny gry, np. animacja
czołówki;
- (doc) - dokumentacja do gry w postaci osobnego programu lub
dysku;
- (px) - fragment gry, a x mówi o tym, który to fragment, np.
(p2) będzie oznaczało misję drugą lub część drugą gry;
- (b) - do uruchomienia niezbędna jest obecność w pamięci
Basica;
- (g) - do gry niezbędny jest pistolet świetlny (light gun);
- (p) - do gry niezbędne są wiosełka (paddles).
Jeżeli więcej niż jeden skrót dotyczy danego pliku, skróty są
wymieniane w jednym nawiasie, po przecinkach, np. Gizmos Castle
(v2,128).dcm. Zdarza się, choć bardzo sporadycznie, że w nawiasach
są dodatkowe informacje, ułatwiające korzystanie z gry - tak jest w
przypadku wielodyskowych gier role playing, których dyski oznaczone
są dodatkowo nazwami, np. w serii gier Ultima.
Powyższy dekalog zawiera najważniejsze reguły, które pozwalają
zrozumieć strukturę katalogu i ułatwiają korzystanie z niego.
7. Jak uruchomić gry z atarionline.pl?
Wszystkie programy zawarte w katalogu gier przeznaczone są dla
8-bitowego komputera Atari. Uruchomienie ich bezpośrednio na
komputerze PC nie było, nie jest i nie będzie możliwe. Możliwe jest
ich uruchomienie przy pomocy specjalnego programu udającego Atari,
tak zwanego "emulatora". Programów tego typu powstało wiele, nie
tylko na komputery PC z systemem Windows. Różnią sie one przede
wszystkim jakością emulacji, a przyjmuje się, że jakość ta jest tym
lepsza, im bardziej wiernie emulator oddaje oryginał i im więcej
programów można na nim uruchomić. Pod tym względem najlepszy
obecnie jest program o nazwie
Atari800Win Plus działający
pod Windowsem 95/98/Me/NT/2000. Ogromny wkład w jego powstanie miał
Polak,
Piotr "Fox" Fusik, a obecnie stroną domową projektu
kieruje inny nasz rodak
Marcin "Jaskier" Lewandowski.
Cytując za Atariki, która jest kompedium wiedzy o Atari: "Ostatnia
wersja czyli 4.0 jest w pełni dojrzałym emulatorem, na którym można
uruchomić praktycznie każdy program przeznaczony dla 8-bitowych
komputerów Atari 400/800, XL i XE oraz konsoli do gier Atari 5200.
Bardzo wiernie oddaje działanie procesora MOS 6502 oraz podsystemu
graficznego opartego na ANTIC-u i GTIA, choć jak przyznają autorzy,
ze względu na potraktowanie POKEY-a (procesora odpowiedzialnego za
kontrolowanie dźwięku, klawiatury i portu transmisji szeregowej)
odmiennie od sprzętowego oryginału niewielka część programów -
głównie wymyślnych programów demonstracyjnych - może wadliwie
reprodukować dźwięk lub obraz. Dostępnych jest 9 rozdzielczości w
DirectDraw, emulacja telewizyjnych linii skaningowych, a nawet
emulacja artefaktingu, wykorzystywanego w niektórych grach efektu
polegającego na mieszaniu sygnałów luminancji i koloru. Program
emuluje do ośmiu uniwersalnych stacji dyskietek, które odczytują
nawet dość niezwykłe formaty zapisu. Emuluje 42 typy kartridży
(m.in. Sparta DOS, MegaCart, Blizzard, XEGS) i zapewnia odczyt i
zapis "magnetofonowych" plików CAS oraz obrazów dyskietek w
formatach ATR, XFD, ATZ, XFZ i DCM. Daje też możliwość konwersji
między formatami zapisu, jak również między standardami znaków
ASCII i ATASCII, co bywa przydatne przy współpracy z PC. Obsługa
klawiatury jest zresztą bardzo przyjazna, umożliwia m.in.
skonfigurowanie szablonów przystosowujących klawiaturę PC do
udawania klawiatury małego Atari. Poza tym Atari800Win PLus emuluje
dżojstik, wiosełka, tablet, pióro świetlne, pistolet świetlny,
mysz, track-ball i inne urządzenia, które na PC zastępowane są
myszką lub odpowiednio zdefiniowaną klawiaturą. Atari800Win PLus
jest oparty na silniku multiplatformowego emulatora Atari800,
opartego na licencji GPL, występującego na wielu platformach
(Amiga, BeOS, DOS, FreeMiNT, Linux, MacOS X, OS/2, Sega Dreamcast,
Unix, Win32, WinCE)."