1. Informacje wst\u0119pne Na dysku znajduj\u0105 si\u0119: - SEQ.COM - sequencer, - kilka przyk\u0142adowych utwor\363w (rozszerzenie .SEQ), - OPIS.XLE - opis systemu w formacie XLEnt, - ZLACZE.PIC - schemat z\u0142\u0105cza w formacie GRAPHICS 8 Utwory opracowane zosta\u0142y dla syntezatora KAWAI KC10, w celu poprawnego odtworzenia na innych instrumentach nale\u017cy odpowiednio zmieni\u0107 warto\u015bci Program, ew. Channel, Velocity. 2. Z\u0142\u0105cze MIDI OUT Do wykonania z\u0142\u0105cza potrzebne s\u0105: uk\u0142ad 74LS04, dwa rezystory 220om, gniazdo DIN oraz umiej\u0119tno\u015b\u0107 pos\u0142ugiwania si\u0119 lutownic\u0105. Na rysunku przedstawiony jest schemat z\u0142\u0105cza, oraz spos\363b wykonania po\u0142\u0105cze\u0144. Ca\u0142o\u015b\u0107 mo\u017cna zainstalowa\u0107 wewn\u0105trz komputera, stacji dysk\363w, magnetofonu lub wykona\u0107 jako zewn\u0119trzny interfejs (mo\u017cna np. podczepi\u0107 go do wtyku urz\u0105dzenia zewn\u0119trznego). Instrument pod\u0142\u0105czamy za pomoc\u0105 zwyk\u0142ego stereofonicznego kabla zako\u0144czonego pi\u0119ciobolcowymi wtykami DIN. Je\u017celi do komputera jest pod\u0142\u0105czony magnetofon, to transmisjia danych MIDI b\u0119dzie powodowa\u0142a w\u0142\u0105czenie silnika tego\u017c urz\u0105dzenia (jest to spowodowane wykorzystywaniem do zasilania z\u0142\u0105cza sygna\u0142u MOTOR CONTROL). Z tego powodu podczas zapisu danych na magnetofon nale\u017cy wy\u0142\u0105czy\u0107 syntezator pod\u0142\u0105czony do komputera, w celu unikni\u0119cia zak\u0142\363ce\u0144 jego pracy. Je\u017celi magnetofon jest jedynym urz\u0105dzeniem zewn\u0119trznym to warto do zasilania z\u0142\u0105cza wykorzysta\u0107 sta\u0142y sygna\u0142 +5V (styk 10 z\u0142\u0105cza szeregowego komputera) i ka\u017cdorazowo, po wczytaniu MIDI SEQUENCERA i ukazaniu si\u0119 okna tytu\u0142owego wciska\u0107 kombinacj\u0119 CTRL-M. 3. Program MIDI SEQUENCER 3.1. Uruchomienie programu Operacj\u0119 wczytywania nale\u017cy przeprowadzi\u0107 zgodnie z wymogami u\u017cytkowanego DOS-u. Program mo\u017ce odm\363wi\u0107 wczytania w wypadku gdy: - systemowy wska\u017anik MEMLO ma warto\u015b\u0107 wi\u0119ksz\u0105 ni\u017c $2800 (przewa\u017cnie oznacza to, \u017ce nad systemem zainstalowne s\u0105 jakie\u015b nak\u0142adki), - systemowy wska\u017anik MEMHI ma warto\u015b\u0107 mniejsz\u0105 ni\u017c $BB00 (np. przy w\u0142\u0105czonym BASIC-u). 3.2. Po uruchomieniu Po uruchomieniu program wita nas oknem tytu\u0142owym. Po naci\u015bni\u0119ciu dowolnego klawisza (lub CTRL-M - patrz rozdzia\u0142 2) mo\u017cemy przyst\u0105pi\u0107 do pracy. W g\363rnej cz\u0119\u015bci ekranu znajduje si\u0119 linia zawieraj\u0105ca menu g\u0142\363wne programu. Jedna z opcji jest pod\u015bwietlona. Pod\u015bwietlenie to mo\u017cna przesuwa\u0107 klawiszami kursora, natomiast wci\u015bni\u0119cie RETURN spowoduje zatwierdzenie wyr\363\u017cnionej funkcji. Wyboru mo\u017cna r\363wnie\u017c dokona\u0107 wciskaj\u0105c klawisz z pierwsz\u0105 liter\u0105 nazwy po\u017c\u0105danej opcji. Niekt\363re funkcje powoduj\u0105 rozwini\u0119cie tzw. podmenu, w kt\363rym poruszamy si\u0119 analogicznie jak w menu g\u0142\363wnym, z t\u0105 r\363\u017cnic\u0105, \u017ce w kierunku pionowym. Ka\u017cd\u0105 z opcji mo\u017cna w dowolnej chwili opu\u015bci\u0107 klawiszem ESC. Je\u015bli kto\u015b lubi, mo\u017ce sobie u\u0142atwia\u0107 poruszanie w programie za pomoc\u0105 joysticka pod\u0142\u0105czonego do portu 1, dubluje on klawisze kursora, natomiast przycisk dzia\u0142a analogicznie jak klawisz RETURN. 3.3. File Wybranie z menu g\u0142\363wnego opcji File spowoduje otwarcie okna ze spisem dost\u0119pnych operacji wej\u015bcia/wyj\u015bcia. 3.3.1. Load Song Funkcja ta umo\u017cliwia wczytanie utworu z urz\u0105dzenia zewn\u0119trznego. Po jej wywo\u0142aniu otwiera si\u0119 pod\u0142u\u017cne okno w kt\363rym nale\u017cy poda\u0107 specyfikacj\u0119 pliku. W okienku tym mo\u017ce znajdowa\u0107 si\u0119 poprzednio u\u017cywana nazwa. Mo\u017cemy j\u0105 zaakceptowa\u0107, dokona\u0107 korekty lub wpisa\u0107 now\u0105 (stara sama zniknie, gdy wci\u015bniemy jakikolwiek klawisz poza klawiszami edycyjnymi). Je\u015bli nie odwo\u0142amy si\u0119 do konkretnego urz\u0105dzenia domy\u015blnie zostanie przyj\u0119te "D:". Gdy korzystamy ze stacji dysk\363w nie ma potrzeby podawania rozszerzenia, gdy\u017c program i tak doda do nazwy w\u0142asne ".SEQ". Tak wi\u0119c niezale\u017cnie od tego czy podamy: SONGNAME SONGNAME.SEQ SONGNAME.ABC SONGNAMEABC odczytany zostanie plik SONGNAME.SEQ. Gdy pracujemy pod kontrol\u0105 systemu pozwalaj\u0105cego na tworzenie podkatalog\363w (MyDOS, SpartaDOS) mo\u017cemy si\u0119 do nich bez obaw odwo\u0142ywa\u0107 np.: D2:SONGS>SONG5 A:\\SEQ\\SONGS\\SONG1 W przypadku, gdy wpisana zawiera "dzikie karty" (* lub ?) otworzy si\u0119 dodatkowe okno zawieraj\u0105ce spis plik\363w odpowiadaj\u0105cych podanemu wzorcowi np. wpisanie "*" spowoduje wy\u015bwietlenie menu zawieraj\u0105cego spis wszystkich plik\363w z "D:" posiadaj\u0105cych rozszerzenie ".SEQ". Wyboru dokonujemy w\363wczas przesuwaj\u0105c pod\u015bwietlenie na interesuj\u0105c\u0105 nas nazw\u0119 i wciskaj\u0105c RETURN. Program nie da si\u0119 \u0142atwo oszuka\u0107 i odm\363wi wczytania pliku nie b\u0119d\u0105cego jego produktem. 3.3.2. Save Song Wybranie tej opcji pozwala na zapisanie utworu na urz\u0105dzeniu zewn\u0119trznym. Zasady podawania nazwy s\u0105 analogiczne jak w przypadku funkcji Load. Przed dokonaniem zapisu program sprawdza, czy przypadkiem plik o takiej samej nazwie nie istnieje ju\u017c na dysku i gdy taka sytuacja ma miejsce wy\u015bwietla stosowne ostrze\u017cenie! 3.3.3. Directory Ta funkcja pozwala na przegl\u0105dni\u0119cie katalogu dysku wed\u0142ug podanego wzorca. Dowolnym klawiszem mo\u017cna go przesuwa\u0107 w przypadku, gdy nie mie\u015bci si\u0119 w oknie. 3.3.4. New Song Opcja ta s\u0142u\u017cy do czyszczenia bufora. Je\u015bli znajduj\u0105 si\u0119 w nim jakiekolwiek dane, program prosi o potwierdzenie wyboru. 3.3.5. Quit Ostatnia funkcja pozwala na wyj\u015bcie z programu i powr\363t do systemu. Je\u015bli cokolwiek znajduje si\u0119 w buforze r\363wnie\u017c i tu zostaniemy poproszeni o potwierdzenie. 3.4. Edit Po wybraniu funkcji Edit z menu g\u0142\363wnego przechodzimy w tryb edycji utworu. W oknie SONG (tym zajmuj\u0105cym najwi\u0119ksz\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 ekranu) pojawia si\u0119 kursor, a w linijce u do\u0142u ekranu komunikat "Edit Song". Tworzenie utworu rozpoczynamy od u\u0142o\u017cenia pattern\363w. Po wci\u015bni\u0119ciu (z poziomu okna SONG) CTRL-P program przechodzi w tryb edycji patternu. 3.4.1. Edit Pattern Po uaktywnieniu tej funkcji w \u015brodkowej cz\u0119\u015bci okna PATTERN pojawia si\u0119 pod\u015bwietlenie, a w linijce w prawej dolnej cz\u0119\u015bci ekranu komunikat "Edit Pattern". W oknie pattern wy\u015bwietlony jest fragment aktualnie edytowanego patternu. Ka\u017cda pozioma linia odpowiada d\u0142ugo\u015bci jednej szesnastki, cztery takie linie sk\u0142adaj\u0105 si\u0119 na \u0107wier\u0107nut\u0119. W zale\u017cno\u015bci od metrum, trzy lub cztery d\u0142ugo\u015bci r\363wne \u0107wier\u0107nutom tworz\u0105 takt. Ca\u0142y pattern zawiera cztery takie takty. Na \u015brodkowej pionowej \u015bcie\u017cce oznaczone s\u0105 pocz\u0105tki poszczeg\363lnych \u0107wier\u0107nut i takt\363w. W g\363rnej cz\u0119\u015bci okna wy\u015bwietlane s\u0105 trzy cyfry okre\u015blaj\u0105ce aktualne po\u0142o\u017cenie w patternie wed\u0142ug wy\u017cej wymienionych d\u0142ugo\u015bci: pierwsza cyfra to numer taktu, druga - \u0107wier\u0107nuty w takcie, trzecia - szesnastki w \u0107wier\u0107nucie. Ka\u017cda linia mo\u017ce zawiera\u0107 nazw\u0119 tonu wraz z numerem oktawy i dynamik\u0119 lub symbol przed\u0142u\u017cenia d\u017awi\u0119ku. Tu nale\u017cy si\u0119 drobna uwaga: oktawy s\u0105 ponumerowane od 0 do 10 (najni\u017cszy d\u017awi\u0119k C-0, najwy\u017cszy G-10) gdy\u017c tyle w\u0142a\u015bnie jest przewidziane w standarcie MIDI. \u015arodkowemu C (C3) odpowiada w tym zapisie C-5. W okienku po prawej stronie znajduj\u0105 si\u0119 informacje na temat aktualnie u\u017cywanych oktaw, ostatnio wprowadzonej dynamiki oraz informacja o tym, czy tryb automatycznego ustalania dynamiki jest w\u0142\u0105czony. Do zmiany pozycji w patternie u\u017cywamy klawiszy kursora - i =. Klawisz TAB powoduje skok na pocz\u0105tek najbli\u017cszego taktu, a CTRL-A na pocz\u0105tek patternu. Do wprowadzania d\u017awi\u0119k\363w u\u017cywamy nast\u0119puj\u0105cych klawiszy: S D G H J 2 3 5 6 7 Z X C V B N M Q W E R T Y U --oktawa 1--- --oktawa 2--- Wyboru dost\u0119pnych oktaw dokonujemy wciskaj\u0105c wraz z SHIFT-em klawisze 0-9. Po wprowadzeniu d\u017awi\u0119ku, je\u017celi tryb Auto Velocity nie jest ustawiony nale\u017cy wprowadzi\u0107 jego dynamik\u0119. Dozwolone s\u0105 warto\u015bci z zakresu 001-127, mo\u017cna te\u017c wcisn\u0105\u0107 RETURN, w\363wczas przyj\u0119ta zostanie warto\u015b\u0107 domy\u015blna. Jest ona widoczna w okienku po prawej stronie (Velocity) i zawiera liczb\u0119 ostatnio wprowadzon\u0105. Wci\u015bni\u0119cie CTRL-V w\u0142\u0105cza lub wy\u0142\u0105cza tryb automatycznego wprowadzania dynamiki (tryb w\u0142\u0105czony jest sygnalizowany "ptaszkiem" w okienku po prawej stronie). Je\u015bli jest on w\u0142\u0105czony to warto\u015b\u0107 domy\u015blna b\u0119dzie wprowadzana automatycznie. Do wprowadzania znaku przed\u0142u\u017cenia (strza\u0142ka skierowana w d\363\u0142) s\u0142u\u017cy klawisz RETURN. Dany d\u017awi\u0119k b\u0119dzie przed\u0142u\u017cany tak d\u0142ugo, jak d\u0142ugo b\u0119d\u0105 wyst\u0119powa\u0107 po nim owe znaki, koniec przad\u0142u\u017cenia jest analogiczny ze zwolnieniem klawisza w instrumencie. U\u017cycie klawiszy CTRL-X spowoduje wype\u0142nieniem znakiem pred\u0142u\u017cenia wszystkich wolnych miejsc w patternie, odwrotny skutek ma kombinacja CTRL-C. Do wymazania d\u017awi\u0119ku b\u0105d\u017a znaku przed\u0142u\u017cenia s\u0142u\u017cy klawisz spacji. Przydatn\u0105 funkcj\u0105 (zw\u0142aszcza przy uk\u0142adaniu rytm\363w perkusyjnych) jest mo\u017cliwo\u015b\u0107 kopiowania zawarto\u015bci pierwczego taktu do pozosta\u0142ych - w tym celu nale\u017cy wcisn\u0105\u0107 CONTROL-.. D\u017awi\u0119k brz\u0119czyka ostrzega o fakcie, \u017ce w pozosta\u0142ych taktach znajduj\u0105 si\u0119 jakie\u015b dane. Gdy mimo to chcemy dokona\u0107 operacji ponownie wciskamy powy\u017csz\u0105 kombinacj\u0119. U\u017cycie klawiszy - lub = (g\363ra, d\363\u0142) w po\u0142\u0105czeniu z klawiszem CONTROL pozwala na zmian\u0119 warto\u015bci dynamiki w obr\u0119bie ca\u0142ego patternu. Te same klawisze wraz z SHIFT powoduj\u0105 przesuwanie zawarto\u015bci patternu w g\363r\u0119 lub w d\363\u0142. Przesuni\u0119cie wszystkich nut w patternie o oktaw\u0119 w g\363r\u0119 lub w d\363\u0142 wywo\u0142amy wciskaj\u0105c kombinacj\u0119 klawiszy CONTROL i + lub * (lewo, prawo), te same klawisze z SHIFT-em powoduj\u0105 zmian\u0119 tonacji patternu o p\363\u0142ton. Ka\u017cdy pattern ma przypisane odpowiednie warto\u015bci Program i Channel, kt\363re ustala si\u0119 po naci\u015bni\u0119ciu CTRL-M. Channel - to numer kana\u0142u MIDI do kt\363rego maj\u0105 by\u0107 skierowane dane z patternu, dozwolone s\u0105 warto\u015bci 001-016. Parametr Program okre\u015bla numer brzmienia mo\u017cna tu wprowadza\u0107 warto\u015bci z zakresu 000-127, szersze informacje na ten temat mo\u017cna znale\u017a\u0107 w instrukcji danego instrumentu. Ods\u0142uch patternu jest mo\u017cliwy po wci\u015bni\u0119ciu CTRL-P - od pocz\u0105tku, lub CTRL-F - od aktualnej pozycji, przerywamy dowolnym klawiszem. Nazw\u0119 patternu (max. 14 znak\363w) mo\u017cemy wprowadzi\u0107 po wci\u015bni\u0119ciu CTRL-N. dowolnego klawisza. U\u017cycie klawiszy SHIFT-< spowoduje skasowanie ca\u0142ego patternu z jednoczesnym przepisaniem jego zawarto\u015bci do bufora. Przepisanie do bufora bez kasowania mo\u017cna zrealizowa\u0107 wciskaj\u0105c klawisz >. Odwrotny efekt - przepisanie bufora do patternu osi\u0105gamy wciskaj\u0105c kombinacj\u0119 SHIFT->. Je\u017celi w patternie do kt\363rego chcemy przepisywa\u0107 cokolwiek si\u0119 znajduje poinformuje nas o tym ostrzegawczy brz\u0119czyk. Ponownym wci\u015bni\u0119ciem tej kombinacji potwierdzamy nasz\u0105 decyzj\u0119. Dzi\u0119ki tym funkcjom mo\u017cna \u0142atwo kopiowa\u0107 patterny. Program umo\u017cliwia u\u0142o\u017cenie do 160 pattern\363w, pomi\u0119dzy kt\363rymi poruszamy si\u0119 u\u017cywaj\u0105c klawiszy kursora + i * (powoduj\u0105 zmniejszenie lub zwi\u0119kszenie numeru patternu o 1) lub CTRL-Q i CTRL-W (o 16). Numer patternu znajduje si\u0119 w okienku PATTERNNAME (przed nazw\u0105 patternu) i podany jest w notacji szesnastkowej (co wcale nie oznacza, \u017ce do pracy z programem potrzebna jest znajomo\u015b\u0107 tego systemu liczenia). Okno PATTERN opuszczamy klawiszem ESC. 3.4.2. Edit Song W g\363rnej cz\u0119\u015bci okna SONG wy\u015bwietlany jest numer \u015bcie\u017cki, nad kt\363r\u0105 si\u0119 aktualnie znajdujemy (001-016) oraz pozycja w songu (001-160). Do poruszania si\u0119 w oknie s\u0142u\u017c\u0105 oczywi\u015bcie klawisze kursora. Ponadto wci\u015bni\u0119cie CTRL-A pozwala przenie\u015b\u0107 si\u0119 na pocz\u0105tek, a CTRL-Z na koniec songu a klawisz TAB powoduje skok do najbli\u017cszego przystanku oznaczonego punktem u do\u0142u okna (klawiszy CTRL-+, CTRL-*, CTRL-A, CTRL-Z, TAB mo\u017cna u\u017cywa\u0107 do ustawiania pozycji songu r\363wnie\u017c z poziomu menu g\u0142\363wnego). Uprzednio utworzone patterny umieszczamy na odpowiednich pozycjach wpisuj\u0105c ich numery lub wciskaj\u0105c RETURN, co spowoduje wpisanie domy\u015blnego, poprzednio u\u017cytego numeru patternu. U\u017cycie klawisza < spowoduje skasowanie numeru na danej pozycji. Nale\u017cy zwr\363ci\u0107 uwag\u0119 aby w jednej pionowej kolumnie nie umie\u015bci\u0107 dw\363ch pattern\363w skierowanych do tego samego kana\u0142u MIDI a posiadaj\u0105cych r\363\u017cne warto\u015bci Program, gdy\u017c w\363wczas przewa\u017cnie jeden z nich nie zagra zgodnie z naszymi oczekiwaniami. Do edycji utworu s\u0142u\u017c\u0105 tak\u017ce klawisze CTRL-> i CTRL-DELETE powoduj\u0105ce odpowiednio wstawienie lub skasowanie kolumny na pozycji kursora. Wci\u015bni\u0119cie kombinacji CTRL-N otworzy pod\u0142u\u017cne poziome okno pozwalaj\u0105ce wpisa\u0107 nazw\u0119 utworu (do 36 znak\363w). Zostaje ona wy\u015bwietlona u g\363ry ekranu tu\u017c pod lini\u0105 z menu g\u0142\363wnym. 3.5. Play Opcja ta s\u0142u\u017cy do odegrania utworu. Odtwarzanie rozpoczyna si\u0119 od aktualnej pozycji w songu lub je\u015bli wywo\u0142amy t\u0119 funkcj\u0119 za pomoc\u0105 CTRL-P - od pocz\u0105tku. Odtwarzanie mo\u017cna przerwa\u0107 wciskaj\u0105c dowolny klawisz. 3.6. Options Wybranie tej funkcji z menu g\u0142\363wnego spowoduje otwarcie okna zawieraj\u0105cego dodatkowe menu. 3.6.1. Set Tempo Funkcja ta pozwala na ustawienie tempa odtwarzania utworu. Po jej wybraniu cyfra oznaczaj\u0105ca tempo w prawym dolnym rogu ekranu zostanie pod\u015bwietlona. Klawiszami kursora ustawiamy po\u017c\u0105dan\u0105 warto\u015b\u0107 i potwierdzamy klawiszem RETURN. Warto\u015b\u0107 tempa podana jest w BPM czyli w \u0107wier\u0107nutach na minut\u0119 i mo\u017ce by\u0107 zmieniana w zakresie 041-250. 3.6.2. Change Meter Wywo\u0142anie tej funkcji powoduje zmian\u0119 metrum z 4/4 na 3/4 i odwrotnie. Przy metrum 4/4 takt ma d\u0142ugo\u015b\u0107 czterech \u0107wier\u0107nut, przy 3/4 - trzech. 3.6.3. Transmit Pgm "Ptaszek" przy tej opcji oznacza wysy\u0142anie przez program komunikat\363w MIDI Program Change powoduj\u0105cych ustawianie odpowiednich brzmie\u0144 w instrumencie, za\u015b jego brak - \u017ce komunikaty takie nie b\u0119d\u0105 wysy\u0142ane. \u017bycz\u0119 przyjemnej pracy z programem MIDI SEQUENCER!