Jak ostatnio informowałem na minionym PGA odbyło się wiele punktów programu, które idealnie wpisywały się w nasze zainteresowania. Jednym z nich był panel zatytułowany "Jak hartowała się stal. O początkach profesjonalnej branży gier w Polsce".
Kolejny niezwykle interesujący temat, poruszony na Małej Scenie PGA. Panel dyskusyjny był prowadzony przez Tomasza Cieślewicza (Atarionline.pl) oraz Tomasza Mazura (Mirage, Cenega, IQ Publishing). Panowie są weteranami rynku gier, warto więc posłuchać, co mieli do powiedzenia o początkach branży w Polsce. Nie jest to temat popularny, a szkoda, bo wypada znać korzenie rodzimego gamingu. Oto streszczenie całej dyskusji pt. „Jak hartowała się stal? O początkach profesjonalnej branży gier w Polsce”. To naprawdę streszczenie! Panowie mówili bardzo ciekawie i na pewno pominąłem mnóstwo przytoczonych przykładów i tematów, ale mam nadzieję, że choć częściowo udało mi się oddać to, o czym z nostalgią opowiadali dwaj goście PGA.
Przeniesienie się w czasy bez sklepów, a raczej w czasy pustych sklepów, nie jest czymś prostym dla części dzisiejszych odbiorców, którzy zwyczajnie nie znają tamtych realiów. Musimy pamiętać, że w tamtym okresie gry były kopiowane nie wiadomo skąd, a ponad 90% komputerów pochodziło z przemytu, ale mimo to ludzie potrafili wydać ogromne pieniądze, byle tylko zasmakować tego zachodniego cudu. Po zdjęciu embarga na elektronikę (jako na kraj komunistyczny) pod koniec lat 80. pojawiły się pierwsze polskie programy.
T.M.: Ludzie pokochali gry – najpierw konsole, a potem komputery, łącznie z kultowym ZX Spectrum.
T.C.: To był prawdziwy skok technologiczny, zaczęła ona trafiać pod dachy zwykłych użytkowników, co do tej pory było zarezerwowane dla najważniejszych polityków, uniwersytetów, czy agencji państwowych. Oficjalnie nie można ich było posiadać, ale ci sami politycy, którzy tego zabraniali, mieli własne egzemplarze, specjalnie dla nich przemycane.
T.M.: To były czasy, gdy giełda komputerowa na Grzybowskiej dopiero zaczynała się formować. Podstawowym problemem było znalezienie źródła, z którego można by wziąć gry. Nie było po prostu skąd ich skopiować. Na początku ludzie się wymieniali, ale szybko pomyśleli o rozpoczęciu sprzedaży.
T.C.: To było coś w czasach, gdy cały rynek był zalany kopiami. Na takim handlu świetnie się zresztą zarabiało – chłopak, który najpierw dostał taki komputer i parę gier, jeżeli zrozumiał podstawy, to kopiował programy dla znajomych, a potem zaczynał rozumieć, że może to sprzedawać, bo był z tego niezły zysk. W pewnym momencie okazywało się, że ten nastolatek z pudełkiem kaset zarabiał kilka razy więcej, niż tata i mama razem wzięci.
T.M.: Oczywiście, ale pamiętajmy, że Ci ludzie kochali gry, zarobione pieniądze w 95% inwestowali dalej – a to w nową grę, a to w sprzęt.
T.C.: To były czasy – ze względu na ograniczenia technologiczne, musieliśmy wydawać gry na magnetofony, ale ja chciałem je robić na dyskietki. Byłem perfekcjonistą – dyskietka oferowała swobodny odczyt danych, a kasetę trzeba przecież było przewijać. Czy wyobrażacie sobie dzisiaj, że gracie z kolegą, nagle mówicie „poczekaj, przewinę”, wyjmujecie kasetę i kręcicie ołówkiem? Udało mi się nauczyć kodowania, ale byłem purystą – gra musiała być płynna. I to był problem, bo nie było odpowiedniego źródła wiedzy. Wszystkiego, co wiedziałem, nauczyłem się sam, metodą prób i błędów oraz dedukcji.
T.M.: Mieliśmy narzędzia do tworzenia gier. Robiliśmy je sami, ale sprzętowo to była tragedia, trzeba było nieźle kombinować.
T.C.: Kadrowo to też był koszmar. Brakowało grafików i ja się nim stałem, co było dla mnie czasowym koszmarem. Napisałem wtedy prosty program graficzny w BASICu. Czasy były takie, że na monitorze CRT flamastrem rysowało się kształt np. dinozaura, a potem piksel po pikselu wypełniało ten kontur. Wyobraźcie sobie, ile pracy niosło to za sobą.
Jedna z pierwszych grafik stworzona do dużego projektu w prostym programie w BASICu. Z 1989 roku, nigdy jeszcze nie publikowana
T.M.: Spełnialiśmy jednak wtedy marzenia. Dzisiaj branża to biznes – gdzieś tam siedzi facet z kalkulatorem, który liczy ile co będzie kosztować i czy się opłaci. Na zachodzie już wtedy było podobnie, ale nie u nas. Zarabiając otrzymywaliśmy bonus, ale cieszyło nas samo tworzenie, samo pracowanie nad tym. Wiele osób to byli ludzie bez doświadczenia, ale dzieliliśmy się z nimi uczciwie. Na początku to była zabawa, która dopiero potem stała się zawodem.
T.C.: Wszyscy kochali gry i komputery. Robili to z pasją, jaką dzisiaj ciężko czasem znaleźć.
T.M.: Ale ta nostalgia wraca, choćby w strefie retro.
***
T.M.: Na jednym ze zdjęć widać Labirynt i tłumy, jakie przyciągnął w 1996r. Także pierwsza Gambleriada miała miejsce w Warszawie. Polski rynek jest tak specyficzny, że do tej pory nie ma tu sklepu wyłącznie z grami.
T.C.: To jednak tak mocno odbiło się na świadomości konsumentów, że w 1983r. nastąpił krach i ludzie po prostu przestali kupować gry, przy czym jeszcze dwa lata wcześniej wszystko schodziło jak ciepłe bułeczki. Atari była właściwie jedyną firmą, która przetrwała ten kryzys, ale jej akcje tak spadły w dół, że właściciele spanikowali i sprzedali ją praktycznie za bezcen. Dzisiaj analitycy zgodnie twierdzą, że gdyby emocje nie weszły do gry, Atari utrzymałaby się i znów miałaby okazję wybić na rynku. A tak, jedna z największych firm w dziejach branży dostała się w ręce niegdysiejszego przeciwnika – Jacka Trzmiela (Jack Tramiel), założyciela Commodore (który w tym czasie nie był już jego pracownikiem).
T.M.: Rodzima branża też miała parę wzlotów i upadków, jednak to zamiłowanie do gier i komputerów rozprzestrzeniało się w ogromnym tempie. Pamiętam, jak w pismach były na przykład podane strony czystego kodu, w który dość często wkradały się błędy. Wtedy prawie nikt nie miał dostępu do internetu, więc dostawaliśmy masę listów o treści „wszystko wpisałem poprawnie, ale kod nie działa”. Większość z tych ludzi nie miała tak naprawdę pojęcia, co wpisują, bo były to gotowe ciągi, wydrukowane nawet na kilku stronach, przy czym zdarzały się jeszcze błędy w druku, a jego jakość potrafiła być dość mizerna. Nie znali się na tym i nie wiedzieli, gdzie szukać przyczyny tego, że nie mogą poprawnie uruchomić tego programu. Dopiero w następnym wydaniu, czyli po jakimś miesiącu, podane było sprostowanie – „w linijce nr 17, w tym i tym miejscu zamiast 0 wpisać 8″, itp. Czyli czytelnicy musieli niejednokrotnie od początku przez dwa dni wklepywać kod.
Poznań Game Arena 2014 (autor zdjęcia Kacper Kwiatkowski, źr. Facebook)
T.C.: Były jeszcze audycje radiowe, podczas których było podane hasło „uwaga, rozpoczynamy emisję kodu”. I był on emitowany w formie dźwiękowej, pisków i zgrzytów – należało nagrać go na kasecie, a potem odtworzyć na komputerze.
T.M.: Ale jakość tych nagrań była okropna – nie tylko ze względu na sprzęt, ale i na jakość nadawania. A pomyślcie, że czasem jeszcze mama wchodziła do pokoju podczas takiego nagrywania i mówiła „co tam synek robisz?” I całe nagranie na nic!
Mad_Toaster
2014-11-09 21:21 by TDC
komentarzy: 13
tdc @2014-11-09 21:36:28
Przesyłam podziękowania dla Maca, dzięki któremu udało się sprawnie przeprowadzić ten punkt programu PGA;)
IRATA4 @2014-11-09 22:12:24
"Czasy były takie, że na monitorze CRT flamastrem rysowało się kształt np. dinozaura, a potem piksel po pikselu wypełniało ten kontur. Wyobraźcie sobie, ile pracy niosło to za sobą." ... zapewne z czyszczeniem monitora :-),jak pamiętam większość znajomych włączając w to mnie mazała po monitorach,telewizorach rysując mapy ,zaznaczając cele itp,aż miło powspominać .
tdc @2014-11-10 00:14:21
Tak wtedy było ;)
Musisz jednak pamiętać że i my na PGA i autor tej relacji kierowaliśmy nasze słowa do słuchaczy i czytelników, którzy w 98% nie pamiętają tego i nic o tym nie wiedzą, a pomysł pisania flamastrem po ekranie LCD penie nigdy im nie przyszedł do głowy ;) ..no i pewnie też nie mieli powodu aby to robić)
Z mazaniem fajny pomysł, ale na LCD jak i nowszych CRT nie polecam, z powłoki na nich flamaster się tak łatwo nie zmyje - można uszkodzić monitor.
Emigrant @2014-11-10 12:31:21
Sorki ale wprowadzacie mlodych czytelnikow w blad. Nigdy nie bylo zakazane posiadanie komputerow w PRL. Tak samo nigdy nie bylo embarga "na elektronike", tylko na zaawansowane rozwiazania technologiczne mogace oprocz wykorzystania konsumenckiego byc stosowane do celow wojskowych - organizacja ktora sie tym zajmowala nazywala sie COCOM. 8-bitowe komputery mozna bylo nie dosc ze legalnie kupic i przywiezc, to jeszcze kupic w Polsce w sklepach za walute, lub w BOMISach lub CSH. Polskie programy mozna bylo bez trudu znalezc juz w drugiej polowie lat 80-tych, sprzedaza zajmowaly sie CSH, Bajtek, Komputer, Polskie Nagrania, itp. Poprawcie to, bo kluje w oczy.
tdc @2014-11-10 13:48:24
Embargo zostało zdjęte w 1985, w tym samym roku pojawiło się Atari w Pewex, powstała giełda na Grzyboswkiej oraz Bajtek.
Wcześniej nie przypominam sobie w PRLu komputerów, a tym bardziej dostępne w sklepach. Jak źle pamiętam to poprawcie mnie.
W drugiej połowie lat 80. działały giełdy w całym kraju więc nie ma się co dziwić, że programy można było bez trudu kupić (jest o tym mowa, że było piractwo i wszędzie były stoiska, nawet w centrach handlowych). Tutaj Tomasz mówił o początkach giełdy bo wtedy była konsternacja, no dobrze sprzęt mamy, ale softu do niego nie ma skąd wziąć. Tomek był na giełdzie na Grzybowskiej właśnie w tym początkowym etapie, więc jest to relacja z pierwszej ręki.
Co do samego tekstu, to jest to ogólne streszczenie tego co mówiliśmy, w kilku zdaniach są skoki nawet o 20 lat, przyznaję można się pogubić, sam się gubię jak czytam swoje słowa ;):)
@IRATA4: "Czasy były takie, że na monitorze CRT flamastrem rysowało się kształt np. dinozaura, a potem piksel po pikselu wypełniało ten kontur. Wyobraźcie sobie, ile pracy niosło to za sobą."
To mi się przypomniało jak Mikerowi dorysowaliśmy ramki w CMC:)
Ale miał wściekłą minę jak wyłączył CMCa a ramki pozostały
_mac @2014-11-10 21:44:06
@TDC proponuje, abyś wstawił jako osobny post zadania konkursowe z 2-3 piksele. Z nagród z PGA ostał się kod Steam na grę McPixel ufundowaną przez SOSa. Kod dostanie ta osoba, która jako pierwsza pod komplet odpowiedzi.
@mały_sword Teraz wiem dlaczego słord, bo dowcip macie cięty jak miecz ;)
@mac Dobry pomysł, dzięki za nagrodę. Pomyślimy o tym za jakiś czas.
@Vasco Rysowałem tak jak Bob_er sporo na papierze, ale jednak rysowanie po ekranie było bardziej praktyczne, szybsze.
Odnośnie tego kto malował po ekranie, to ja gdy miałem do narysowania jakiś spory kształt. Kto jeszcze (w tym początkowym etapie) to trudno powiedzieć. Gizmo miał jakiegoś grafika, którego znał z giełdy, jednak nie poznałem go osobiście nie mam pojęcia jaki miał warsztat, ile namalował itp. jednak Arek go zachwalał. Był jeszcze Benek, którego wraz z Tomkiem chcieliśmy przygotować do rysowania na komputerze, jednak nie pamiętam jak to było, może go namawiałem do rysowania po ekranie, może to On mnie.
adv @2014-11-12 16:52:48
Niektóre fragmenty, szczególnie pana Tomasza Mazura są ciekawe. Dzięki. Pozwolę sobie wrzucić swoje 3 Polskie Grosze.
Odnośnie tego, że nikt nie kopiował polskich gier, a wspierał polski gamedev kupując oryginały
- pamiętam sklep w Rzeszowie, gdzie można było kupić oryginalną bądź spiraconą wersję polskiej gry. Obie w tej samej cenie ponieważ pirat był w Turbo Rom+ (wersja w turbo wczytywała się około jednej minuty, wersja oryginalna około 15 min., więc kto miał TR+ kupował pirata).
Odnośnie tego, że wybór między kilkoma grami, a jedną polską grą nie był prosty
- jeśli była do wyboru kaseta z pirackimi wersjami kilku starych, zachodnich gier z przed połowy lat `80, a jedną, droższą dwukrotnie grą, ale taką, która biła te pierwsze na głowę pod względem wykonania, a często też grywalności, wybór był prosty. Na listonosza z paczką pobraniową zawierającą polską grę czekało się jak na Świętego Mikołaja.
Odnośnie tego, że wartość edukacyjna 8 bitowych komputerów była znikoma
- wiele osób na różnych wątkach forum pisze, że dzięki komputerowi mało lepsze oceny z matematyki czy angielskiego ponieważ programowania, a nawet wyłącznie granie wymagało ćwiczenia jednego czy drugiego albo obu. Oczywiście są i tacy, którzy przyznają się do tego, że przez granie w gry komputerowe nie uczyli się innych przedmiotów i mieli problemy z zaliczeniem klasy. Ale ogólnie styczność z komputerem powodowała konieczność umiejętności komunikacji z maszyną, a ta logicznego myślenia, umiejętności formułowania komend, które były skrótami słów języka angielskiego.
Load C: "Barbarian.com"
adv @2014-11-12 16:53:18
Odnośnie nagrywania z Radiokomputera
- nigdy nie nagrywałem przez mikrofon przyłożony do głośnika radioodbiornika, zawsze bezpośrednio z sygnału. Problemem nie była wchodząca osoba do pokoju podczas nagrywania. Mógł on się pojawić podczas wczytywania gry. Często rozregulowane, wysłużone magnetofony reagowały na każde zewnętrzne czynniki takie jak uderzenie w podłoże, na którym były położone. Być może udzielającemu wywiad chodziło właśnie o taki rodzaj problemu.
0-9
Całość
