Mam problem z pewną kwestią językową w swojej publikacji. Zapytania w internecie nie przynoszą jednoznacznej odpowiedzi.Który rodzaj gramatyczny (męski czy nijaki) jest stosowany w przypadku komputerów ZX Spectrum i Commodore 64 to samo z Atari? O ile w przypadku np. Amigi sprawa jest jasna (rodzaj żeński), o tyle dwa wyżej wymienione nie są już tak jednoznaczne. Czy napisałbyś np. "fabrycznie nowy Commodore" czy "fabrycznie nowe Commodore"? "Nowy Spectrum" czy "Nowe Spectrum"? Którą formę - i dlaczego - stosuje się w różnych pismach? Z Atari nie ma takiego problem.
Wydaje mi się, że trzeba się odnosić do słowa komputer, a nie do poszczególnych jego nazw. Czyli za każdym razem "ten komputer", nie "ta". Amiga to może być skomplikowana sprawa, bo nawet jego komponenty to np. Paula i Denise.
Obie formy są dopuszczalne. W sensie komputer - „nowy ZX Spectrum/Commodore 64”. Jeśli potraktujemy jako nazwy własne, a tak też funkcjonują w świadomości społecznej, to „nowe [urządzenie] ZX Spectrum/Commodore 64”.
W przypadku C-64 jednak bym zalecał „nowy...”, a to dlatego, że commodore = komandor, więc rodzaj męski, chyba że w tekście lepiej pasuje „nowe Commodore 64”. Jeśli chcesz uniknąć jakichkolwiek wątpliwości napisz: „nowy komputer ZX...”.
Nie jestem językoznawcą ale w moim odczuciu bardziej poprawna będzie forma fabrycznie nowe Commodore (jako te nowe Commodore), w przypadku tej drugiej formy napisałbym fabrycznie nowy komputer Commodore.
W skrócie: "Tradycyjnie wyróżniano w gramatykach polskich trzy rodzaje gramatyczne rzeczowników; kierowano się przy tym formą ich zakończenia, ogólnymi wzorcami odmiany, a po części także znaczeniem."
I
W przypadku wyrazów obcych najczęściej decyduje brzmienie końcówki wyrazu, podobieństwo do innych powszechnie znanych wyrazów o konkretnym rodzaju.
Atari - końcówka jest taka, jak w "safari" czy "sari", więc w dość naturalny sposób ustalił się rodzaj nijaki i nieodmienność: "na moim Atari", "mojego Atari" (ale zdarzyło mi się też słyszeć formę "mojego Atariego" :) )
Commodore - jeśli ktoś wymawiał całe życie "komodore", to naturalniejszy wydaje się rodzaj nijaki: "moje komodore", jeśli ktoś mówił "komodor", to rodzaj męski.
Spectrum - w języku polskim istnieje słowo "spektrum", więc forma nijaka powinna być (i jest) powszechniejsza. Ale to mało używany wyraz i niektórzy mogą chcieć odmieniać inaczej (dla kogoś naturalne może być mówienie o "Spectrumie" jak o "tłumie").
II
Dodatkowo nakłada się tutaj znaczenie tych nazw - z tyłu głowy cały czas mamy, że chodzi o "komputer". Jeśli ktoś użyje zwrotu "mój Atari", to zabrzmi to może dziwnie, ale można domyślać się, że chodziło tej osobie o "mój (komputer) Atari". Tak jak poprawne jest powiedzenie "to gnu", ale i "ta gnu" - w domyśle: "ta (antylopa) gnu".
I bardzo ważna rzecz: fakt, że ten sam wyraz w języku polskim może mieć jednocześnie dwa poprawne rodzaje gramatyczne, nie jest czymś niespotykanym (np. ten sierota / ta sierota, czy wiele skrótowców). Więc czasem pytanie o JEDNĄ poprawną formę jest źle zadane...
Podobne problemy występują przy odmianie wielu wyrazów obcych, np. nazw geograficznych, więc można w sieci znaleźć różne ogólne porady na ten temat, np. ->link<-
Dla mnie osobiście zawsze było i jest poprawne "to Atari" i "to Spectrum". W przypadku Commodore zdarza mi się używać obu form "to Commodore" / "ten Commodore".
Podsumowując: proponuję wybrać w każdym przypadku jedną popularną formę, która najbardziej Ci "leży" i używać jej. Istotna jest konsekwencja i spójność w obrębie jednej publikacji. Częstą praktyką różnych autorów jest asekuracyjne dodawanie co i rusz słowa "komputer", ale nie ma co nadużywać tego chwytu, trochę odwagi nie zaszkodzi - najwyżej dodasz przypis językowy na końcu :)
Ciekawe kto obcokrajowców (obcojęzykowców?) coś zrozumie z tego wątku, jak przejedzie się po nim walec translatora...
Problemy językowe występują w każdym języku, czasami trzeba po prostu "pójść na wyczucie". Jeśli coś będzie powtarzane odpowiednio często, stanie się normą językową :)
Jak przedmówca Adam rzecze: "Istotna jest konsekwencja i spójność w obrębie jednej publikacji." - przynajmniej mnie też starano się tak uczyć i o ile nic się nie zmieniło będzie dobrze :) Zamiast wyrażenia "komputer" można użyć innych jakże adekwatnych: wyrób, sprzęt, produkt, nowość itp. PS. Dlaczego czuję się jak na kolokwium u prof. Miodka ? :D
